درمانهای چشم پزشکی با سلولهای بنیادی   

درمانهای چشم پزشکی با استفاده از سلولهای بنیادی

Steam Cell Therapy in Ophthalmology 

مرکز تحقیقات کلینیکی بیماریهای شبکیه دانشگاه آجی بادم

بیمارستان آجی بادم تکسیم

پرفسور دکتر آیشه اونر

ACIBADEM TAXIM Retinopathy Clinical Research Center

Prof.Dr. AYSE ONER

سلول بنیادی چیست؟ چکونه عمل می کند؟

سلول بنیادی یک سلول پیش ساز است که از نظر عملکردی تمایز نیافته و فرایند بلوغ خود را طی نکرده است ، در واقع یک سلول بنیادی اساسی ترین شکل سلول است و توانایی تبدیل شدن به تمامی انواع سلولهای بدن را دارد.

سلولهای بنیادی می توانند بطور خود بخود در یک قسمت از بدن مستقر شوند تکثیر شوند و به انواع دیگر سلولها تمایز یابند ، گونه های مشابه آن تولید ، خود را تجدید کنند و جوامع سلولی خود را حفظکنند. همچنین آنها پتانسیل ترمیم عملکرد بافت را بدنبال آسیب به بخشی از بدن دارند. بدلیل این پتانسیل آنها می توانند سلولهای آسیب دیده شبکیه را ترمیم کنند. این خواص ایده استفاده از سلولهای بنیادی دردرمان بسیاری از بیماریها را ایجاد کرده است. توجه داشته باشیم که درمان بیماریها با سلولهای بنیادیهنوزبه روشی استاندارد و تایید شده توسط FDA تبدیل نشده اند و کلیه تلاشها برای استفاده از این متددرمانی در مرحله تحقیقات کلینیکی قرار دارند.

در مرکز تحقیقات کلینیکی بیماریهای شبکیه دانشگاه آجی بادم استانبول واقع در بیمارستان آجی بادم تکسیم ، بیماریهایی نظیر دژنرسانس ماکولا ، رتینیت پیگمانتوزا و آتروفی آتیپیک ماکولا جزومواردی است که در این مرکز مورد بررسی و درمان قرار میگیرند.

این مرکز با داشتن یک آزمایشگاه مجهز ژنتیک با استاندارد GM2 تنها مرکز دارای مجوز برای درمانهای چشم پزشکی با سلولهای بنیادی در کشور ترکیه است.

این مرکز همگام با سایر مراکز تحقیقاتی دیگر دنیا کار را با تزریق پلاکتهای تغلیظ شده در پشت رتین آغاز کرد و بعلت عدم دستیابی به نتایج ملموس در سالهای بعد استفاده از سلولهای بنیادی حاصل از بافت چربی و سپس سلولهای بنیادی استخراج شده از مغز استخوان مورد استفاده قرار گرفت. نتایج درمانی در این مرحله بسیار ضعیف و در حد 5% بود. از سال 2012 و همگام با سایر مراکز تحقیقاتی دنیا استفاده از سلولهای بنیادی حاصل از خون بند ناف که از بانکهای بین المللی تهیه می شوند ، ترجیح داده شده است . این مرکز افتخار دارد که تا کنون 2000 بیمار دارای درجات مختلف از بیماریهای شبکیه را تحت درمان قرار داده و نتایج حاصله بسیار امیدوار کننده بوده است. در بدترین حالت روند بیماری متوقف شده و در پیگیریهای سه ساله بعد از درمان توقف روند رو به رشد بیماری محرز شده است. در موارد نادر دیگری با بهبودی بیش از 70%  بیماری مواجه بوده ایم ولی بصورت کلی می توان گفت با متد اجرایی موجود در کل 25 الی 30 در صد بهبودی نشان داده می شود.

پروسه انجام درمان به این صورت است که بیمار پس از بررسیهای اولیه با OCT و همچنین ثبت میدان بینایی و تایید تشخیص بیماری در اولین جلسه مراجعه ، و پس از توضیحات کامل در مورد نحوه انجام کار ، وارد پروسه درمانی می شود.

یک نمونه خون برای انجام آزمایشات روتین و همچنین آزمایشات ژنتیک و بیومولکولی از بیمار گرفته می شود و برای انجام مرحله نهایی درمان برای دو ماه بعد با بیمار هماهنگی انجام می گردد. در این دو ماه ضمن پیدا کردن خون مناسب از بانکهای خون بند ناف بین المللی ، از وزارت بهداشت و درمان مجوزهای لازم جهت انجام این انتقال بافتی اخذ می گردد.

در مرحله نهایی سلولهای بنیادی استخراج شده از خون بند ناف در ناحیه کوچکی در پشت ظایعات موجود در شبکیه فرد بیمار کاشت می گردد و بیمار در طول 24 ساعت مرخص و به زندگی عادی خود باز می گردد. اولین نتایج درمانی طی آزمایش سنجش میدان بینایی سه ماه بعد از انجام عمل کاشت خود را نمایان می سازد و کنترل های شش ماهه تا سه سال تداوم می یابد.